Quranda keçən "oda çağıran öndər" ifadəsinin mənası nədir?

İman edənlərin olduğu kimi, inkar edənlərin də liderləri vardır. Mömin birliyinin liderləri, onları din əxlaqını yaşamağa, gözəl rəftarlara və xeyirli işlər etməyə çağırırlar. Onlara Allahın varlığını izah edər, dinin hökmlərini və gözəl əxlaqın necə yaşanmalı olduğunu anladar, doğru, ya da səhv olduqları istiqamətləri göstərərək özlərini təkmilləşdirmələrini təmin edərlər.

Eyni şəkildə küfrün də liderləri vardır. Ancaq lider deyincə, ağıla yalnız bir birliyin başında olan insanlar gəlməməlidir. Allahı inkar edən kimsələr düşüncələri, davranışları və yaşadıqları həyat şəkli ilə yanındakı insanları atəşə, yəni cəhənnəmə çağırır və beləcə, inkarın liderliyini etmiş olurlar. İnsanları Allaha iman etməyə deyil, inkar etməyə yönəldirlər. Qurana və vicdanlarına deyil, şeytana və özlərinə tabe olmağa təşviq edirlər. Dünya həyatında inkarın liderliyini edən bu öndərlər, beləliklə özlərinə uyanları atəşə və Allahın əzabına sövq etmiş olurlar:

... Zalımların aqibəti necə bir bax. Biz onları oda çağıran rəhbərlər etdik; qiyamət günü onlara kömək edilməyəcəkdir. (Qəsas surəsi, 40- 41)

Dünyada ikən, insanlar üçün "cənnətlik, ya da cəhənnəmlik" demək doğrudurmu?

İnsanların axirətdə necə bir qarşılıq görəcəkləri mövzusunda hər hansı bir şərh etmək səhv olar. Çünki hansı insanın cənnətə, hansı insanın cəhənnəmə gedəcəyini yalnız Allah bilir; insanlar isə bunu ancaq Allahın diləməsi xaricində axirətdə öyrənə bilərlər. Bu, eyni zamanda insanın özü üçün də keçərlidir. İman edənlər özləri üçün cənnəti ümid edirlər; ancaq heç bir zaman cənnətə gedəcəklərinə, ya da cəhənnəmə getməyəcəklərinə əmin ola bilməzlər. Quranda hz. Davudun, canını müsəlman olaraq alması üçün Allaha etdiyi dua bu mövzuya gözəl bir nümunədir:

... Göylərin və yerin yaradıcısı, dünyada və axirətdə mənim Himayədarımsan. Mənim canımı müsəlman olaraq al və məni əməlisalehlərə qovuşdur. (Yusif surəsi, 101)

Quranda peyğəmbərlərin və möminlərin hansı mövzularda dua etdiklərindən bəhs edilir?

Rəbbiniz dedi: “Mənə dua edin, Mən də sizə cavab verim. Həqiqətən, Mənə ibadət etməyə təkəbbür göstərənlər Cəhənnəmə zəlil olaraq girəcəklər” (Mömin surəsi, 60) deyərək ehtiyac duyduqları hər mövzuda Özünə sığınıb kömək istəməyə çağırmışdır. Quranda peyğəmbərlərin və möminlərin Allahdan nələr istədikləri mövzusunda verilən nümunələrdən bəziləri isə bu cürdür:

Bizi doğru yola yönəlt – nemət bəxş etdiyin şəxslərin yoluna, qəzəbə uğramışların və azmışların yoluna yox! (Fatihə surəsi, 1-7)
-yaşadıqları şəhəri təhlükəsiz bir yer etməsi (Bəqərə surəsi, 126)
-yaşadıqları şəhərin əhalisinin Allaha və axirət gününə inananlarına cürbəcür ruzilərlə təmin etməsi (Bəqərə surəsi, 126)
-özlərini Allaha təslim olmuş müsəlmanlar qılması və nəsillərindən Allaha təslim olmuş (müsəlman) bir ümmət verməsi (Bəqərə surəsi, 127-129)
-İbadət üsullarını göstərməsi (Bəqərə surəsi, 127-129)
-tövbələrini qəbul etməsi (Bəqərə surəsi, 127-129)
-içlərindən ayələri oxuyan, kitabı və hikməti öyrədən və onları təmizləyən bir elçi göndərməsi (Bəqərə surəsi, 127-129)
-dünyada və axirətdə yaxşılıq verməsi (Bəqərə surəsi, 201-202)
-odun əzabından qoruması (Bəqərə surəsi, 201-202)
-üzərlərinə səbir yağdırması, addımlarını sabit qılması və kafirlərə qələbə çalmaqda kömək etməsi (Bəqərə surəsi, 250)
-unutduqlarından və yanıldıqlarından ötrü məsul tutmaması (Bəqərə surəsi, 286)
- Əvvəlki nəsillərə yüklədiyi kimi ağır yük yükləməməsi və güc çatdıra bilməyəcəkləri şeyləri yükləməməsi (Bəqərə surəsi, 286)
-əfv etməsi, bağışlaması, rəhm etməsi (Bəqərə surəsi, 286)
-hidayət yoluna yönəltdikdən sonra qəlbləri azdırmaması və bizə Öz tərəfindən mərhəmət bəxş etməsi (Ali İmran surəsi, 8-9)
-günahları bağışlaması, pisliklərini örtməsi (Ali İmran surəsi, 193)
-elçilərə vəd etdiklərini özlərinə də verməsi (Ai İmran surəsi, 194)
- Qiyamət günündə özlərini xor və alçaq qılmaması (Ali İmran surəsi, 194)
-aralarında haqq ilə hökm verməsi (Əraf surəsi, 89)
-canlarının müsəlman olaraq alınması (Əraf surəsi, 126)
-kafirlər birliyindən onları rəhmətiylə qurtarması (Yunis surəsi, 86)
-qatından köməkçi bir qüvvə verməsi (İsra surəsi, 80)
-namazlarında davamlı olması və dualarını qəbul etməsi (İbrahim surəsi, 40-41)
-hesap günündə, özünü, anasını və atasını bağışlaması (İbrahim surəsi, 40-41)
-köksünü açması, işlərini asanlaşdırması (Taha surəsi, 25-26)
-şeytanın vəsvəsələrindən qoruması (Muminun surəsi, 97-98)
-özlərini təqva sahiblərinə rəhbərlər qılması (Furqan surəsi, 74)
-qatından hökm və hikmət bağışlaması (Şuəra surəsi, 83)
-nemətlərlə təchiz edilmiş cənnətlərinin varislərindən etməsi və insanların diriləcəkləri gündə özlərini alçaltmaması (Şuəra surəsi, 85-87)
-özünə, ana və atasına verdiyi nemətlərə şükür etməyi və razı olacağı saleh bir əməldə olmağı ilham etməsi və rəhmətiylə özünü saleh qullarının arasına qatması (Nəml surəsi, 19)
-Qatından özləri üçün xeyir endirməsi (Qəsas surəsi, 24)
-özlərini və özlərindən əvvəl yaşamış olan möminləri bağışlaması və iman edənlərə qarşı bir kin buraxmaması (Həşr surəsi, 10)
-Qatından mülk verməsi (Sad surəsi, 35)
-Qatından ifadə səlistliyi verməsi (Taha surəsi, 27-28)

Qorxu ilə ümid arasında dua etmək nə deməkdir?

Allah insanlara bütün həyatları boyunca Özünə itaət etmələrini, gözəl əxlaq göstərmələrini, xeyirli işlərdə yarışmalarını və Öz razılığını qazanmaq məqsədiylə saleh əməllər etmələrini əmr etmişdir. Ancaq heç kim bu etdikləri nəticəsində qəti olaraq cənnətə girəcəyindən əmin deyil. Bu səbəblə, insan imanı nə qədər güclü, Allaha nə qədər bağlı olursa olsun, hər an ümid və qorxu hissləri arasında yaşayar. Bir tərəfdən cəhənnəm əzabından qorxaraq, qul olaraq etdiyi səhvlərdən ötrü bağışlanma diləyər. Bir tərəfdən də Allaha səmimi olaraq iman etdiyi üçün Allahın səhvlərini bağışlayacağına qəti olaraq ümid edər. Allahın mərhəmətinə və bağışlayıcılığına sığınır, əskikliklərini aradan qaldırması üçün səmimiyyətlə dua edər. Hesab günü Allahın haqqındakı təqdirini öyrənənə qədər də, həm cəhənnəmə getmə qorxusunu, həm də cənnətə getmə ümidini daima bir yerdə yaşayır. Quranda peyğəmbərlərin də bu şəkildə qorxu və ümid dolu olaraq Allaha dua etdiklərindən bəhs edilir:

Biz onun duasını qəbul etdik, ona Yəhyanı bəxş etdik və zövcəsini ona uşaq doğmağa qadir etdik. Həqiqətən, onlar yaxşı işlər görməyə tələsər, ümid və qorxu ilə Bizə yalvarardılar. Onlar Bizə müti qullar idilər. (Ənbiya surəsi, 90)

Bir başqasının dua etməsi insana fayda gətirərmi?

Rəbbiniz dedi: “Mənə dua edin, Mən də sizə cavab verim. Həqiqətən, Mənə ibadət etməyə təkəbbür göstərənlər Cəhənnəmə zəlil olaraq girəcəklər”. (Mömin surəsi, 60) ayəsiylə bütün insanları dua etməyə çağırmış və bunun qarşılığında da dualarını qəbul edəcəyini bildirmişdir. Bu səbəblə, bir insanın digər insanlar üçün etdiyi bir dua da Allahın diləməsiylə əlbəttə fayda gətirə bilər. Bir ayədə Allah Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-ə digər inananlar üçün dua etməsini bildirmişdir:

... Onlara dua et. Doğrusu, sənin duan onlar üçün “bir sükunət və dinclikdir.” Allah Eşidəndir, Biləndir. (Tövbə surəsi, 103)

İman edən bir insan, özü qədər bütün digər inananların da Allahın razılığını ala bilməsini və cənnətinə qovuşmasını istəyər. Bu səbəblə də, ən az özü qədər digər mömin qardaşları üçün də dua edər. Ancaq bu duanın qəbul edilməsi mövzusunda təqdir Allaha aiddir. Allah istəsə, istədiyi adamın istəyini dilədiyi şəkildə yerinə yetirər. İstəsə də bir xeyir və hikmət istiqamətində bu duaya fərqli bir şəkildə razılıq verər.

Vəhy nə deməkdir?

Vəhy Allahın, insanın qəlbinə dilədiyi bir mövzuda, dilədiyi bir məlumatı ilham etməsidir. Quranda vəhy mövzusunda verilən nümunələrdən, bu vəhyin bəzən mələklər vasitəsiylə, bəzən "bir pərdə arxasından" çatdırıldığı, bəzən də Allahın heç bir vasitəsi olmadan birbaşa insanın ürəyinə verdiyi görülür. Allah Quranda bu mövzunu belə açıqlamışdır:

Allah insanla ancaq vəhylə və ya pərdə arxasından danışır, yaxud bir elçi göndərir və o da Allahın izni ilə Onun istədiyini vəhy edir. Həqiqətən, O, Ucadır, Müdrikdir. (Şura surəsi, 51)

Bu mövzuda Quranda bir çox nümunəyə rast gəlmək mümkündür. Məsələn, ayələrdə hz. Musanın bir atəş gördüyü və nə olduğunu anlamaq üçün getdiyi yerdə vəhy aldığı bildirilir:

Oda yaxınlaşdıqda bir səda gəldi: “Ey Musa! Həqiqətən, Mən sənin Rəbbinəm. Başmaqlarını çıxart. Çünki sən müqəddəs Tuva vadisindəsən! Mən səni seçmişəm. Sənə vəhy olunanı dinlə! Həqiqətən, Mən Allaham. Məndən başqa heç bir məbud yoxdur. Mənə ibadət et və Məni xatırlamaq üçün namaz qıl!  (Taha surəsi, 11-14)

Bir başqa ayədə isə hz. Məhəmməd (s.ə.v)-ə Quranın Cəbrayıl vasitəsiylə vəhy edildiyindən bəhs edilir:
Bunu ona çox qüvvətli olan öyrətdi – gözəl görünüşlü Cəbrayıl. O, yüksəlib öz surətində göründü. O, ən uca üfüqdə idi. Sonra Məhəmmədə yaxınlaşıb aşağı endi. O, iki yay uzunluğunda, hətta ondan da yaxın məsafədə idi. Sonra Allah Öz quluna nazil edəcəyini vəhy etdi. (Nəcm surəsi, 5-10)

Allah bəzən də, ortada görünən heç bir şey olmadan, yalnız bir səsin xitab etməsi şəklində də vəhy  edə bilər. Ayələrdə bu mövzunun bir nümunəsi hz. Musa üçün verilmişdir:

Musa təyin etdiyimiz vaxtda gəldikdə Rəbbi onunla danışdı. Musa dedi: “Ey Rəbbim! Özünü mənə göstər, Sənə baxım”. O dedi: “Sən məni görə bilməzsən. Lakin bu dağa bax. Əgər o, öz yerində qala bilsə, sən də Məni görəcəksən”. Rəbbi dağa göründükdə onu parça-parça etdi. Musa da bayılaraq yerə sərildi. Özünə gəldikdə isə dedi: “Sən pak və müqəddəssən! Sənə tövbə etdim və mən iman gətirənlərin birincisiyəm!” (Əraf surəsi, 143)

Hz. Məryəmə isə, Allah bir su arxının altından gələn bir səs ilə vəhy etmişdir:

Məryəmin aşağı tərəfindən (İsa və ya Cəbrayıl) onu səsləyib dedi: “Qəm yemə, Rəbbin sənin ayağının altından bir bulaq axıtdı. Xurma ağacının gövdəsini özünə tərəf silkələ ki, üstünə yetişmiş, təzə xurma tökülsün. Ye, iç, gözün aydın olsun! Əgər insanlardan kimisə görsən, de: “Mən Mərhəmətli Allaha oruc tutmağı nəzir etmişəm. Odur ki, bu gün heç kimlə danışmayacağam”. (Məryəm surəsi, 24-26)

Hz. Musanın anasının isə qəlbinə vəhy edilmişdi:

Biz Musanın anasına: “Onu əmizdir. Ondan ötrü qorxduqda isə onu çaya at. Qorxma və kədərlənmə. Çünki Biz onu sənə qaytaracaq və onu elçilərdən edəcəyik” – deyə vəhy etdik."(Qəsas surəsi, 7)

Qurana görə peyğəmbərlərə qarşı hörmət necə olmalıdır?

İsmayılı, Əlyəsəni, Yunisi və Lutu da. Hamısını aləmlərdən üstün etdik. (Ənam surəsi, 86) ayəsiylə bildirildiyi kimi, peyğəmbərlər Allahın seçdiyi və bütün insanlar arasında üstün etdiyini bildirdiyi kəslərdir. Allah, peyğəmbərlərinə Öz Qatından xüsusi bir elm vermiş, onları mələklərlə dəstəkləmiş və cənnətiylə müjdələmişdir. Peyğəmbərlər hər dövrdə Allahın dinini təbliğ etməklə vəzifələndirilmiş, insanlara Allahın vəhyini çatdırmış və onları haqq dini yaşamağa dəvət etmişlər. Hər nə çətinliklə qarşılaşırlarsa qarşılaşsınlar bu mövzudakı qərarlılıqlarından heç bir şəkildə güzəştə getməmiş, şövqlə və səbirlə mübarizəyə davam etmişlər. Allahın seçdiyi və göstərdikləri üstün iman və əxlaq anlayışlarıyla diqqət çəkən peyğəmbərlər şübhəsiz ki, bütün möminlərin səmimi hörmət və sevgiylə bağlandığı kəslərdir. Quranda Allaha olan sədaqətindən təriflə bəhs edilən Peyğəmbərimiz (s.ə.v) Allahın ayədə bildirdiyi kimi möminlər üçün "öz nəfslərindən daha yaxın" dır. (Əhzab surəsi, 6)
Bu səbəblə, bütün möminlər peyğəmbərlərə qarşı ürəklərində böyük bir hörmət və sevgi bəsləyərlər. Ürəklərindəki bu hörməti necə ifadə edəcəkləri isə Quranda belə təsvir edilir:

Biz belə etdik ki, siz Allaha və Onun Elçisinə iman gətirəsiniz, ona kömək edəsiniz, onun hörmətini saxlayasınız və gecə-gündüz Allahı tərifləyəsiniz. (Fəth surəsi, 9)

Peyğəmbərlərə qarşı göstərilən bu hörmətin gündəlik həyatda necə yaşanacağı Quranın Hucurat surəsində müxtəlif nümunələrlə izah edilir. Möminlərin Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in yaşadığı yerdə "yemək saatını gözləməmələri", "qapıların ardından peyğəmbərə səslənməmələri", "səslərini peyğəmbərin səsindən yüksək çıxarmamaları" və "bir-birlərinə bağırdıqları kimi peyğəmbərə bağırmamaları" ya da söhbət zamanı "elçinin hüzurunda önə keçməməli" kimi mövzulara diqqət etmələrini xatırladılaraq bu hörmətin necə olacağı haqqında məlumat verilmişdir.
Bununla yanaşı, Peyğəmbər (s.ə.v) dövründə yaşayanlar qədər, ondan sonra yaşayan bütün möminlər də eyni hörmət anlayışını ürəklərində daşımağa davam edərlər. Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-ə olan dərin hörmətlərini, "And olsun ki, sizin üçün, Allahı və axirət gününü ümid bəsləyənlər və Allahı çox zikr edənlər üçün Allahın Rəsulunda gözəl bir nümunə vardır." (Əhzab surəsi, 21) ayəsiylə də xatırladıldığı kimi bütün rəftarlarında onu nümunə götürərək və bütün danışıqlarında onu tərif dolu sözlərlə və hörmətlə ucaldaraq ifadə etməyə çalışarlar.
Digər peyğəmbərlər üçün də Allah belə əmr etmişdir:

Deyin: “Biz Allaha, bizə nazil olana, İbrahimə, İsmayıla, İshaqa, Yaquba və onun nəslinə nazil olana, Musa və İsaya verilənlərə, özlərinin Rəbbi tərəfindən peyğəmbərlərə verilənlərə iman gətirdik. Biz onların arasında fərq qoymuruq. Biz yalnız Ona təslim olanlarıq!” (Bəqərə surəsi, 136)

Ayədən də aydın olduğu kimi, digər peyğəmbərlərə də bənzər bir hörmət göstərməliyik. Necə ki, Allah bir başqa ayəsində də belə buyurur:

İbrahim və onunla birlikdə olanlarda sizin üçün gözəl bir nümunə vardır. Onlar öz qövmünə dedilər: “Həqiqətən, biz sizdən və sizin Allahdan başqa tapındığınız şeylərdən uzağıq. Biz sizi inkar edirik. Siz bir olan Allaha iman gətirincəyə qədər bizimlə sizin aranızda daim ədavət və nifrət olacaqdır!” Yalnız İbrahimin öz atasına: “Mən sənin üçün mütləq bağışlanma diləyəcəyəm. Fəqət Allahdan sənə gələn əzabı dəf edə bilmərəm!” – deməsi istisnadır. Onlar dedilər: “Ey Rəbbimiz! Biz yalnız Sənə təvəkkül edir və yalnız Sənə üz tuturuq. Dönüş də yalnız Sənədir. (Mumtəhənə surəsi, 4)

Bir möminin Allaha yaxınlıqda hədəfi nə olmalıdır?

Ey iman gətirənlər! Allahdan qorxun, Ona yaxınlaşmaq üçün vasitə axtarın və Onun yolunda cihad edin ki, bəlkə nicat tapasınız (Maidə surəsi, 35) ayəsiylə insanları Özünə yaxınlaşmaq üçün yollar axtarmağa çağırmışdır. Bu səbəblə, bir möminin həyatının ən böyük hədəfi, Allahın bu çağırışı istiqamətində səy sərf edərək və gəlib-keçmiş bütün insanlar arasında Allaha ən yaxın qul olmağa çalışmaqdır. Bu mövzuda möminlərin özlərinə nümunə götürdükləri kəslər isə peyğəmbərlərdir. Peyğəmbərlərin Allaha olan yaxınlıqları, onların Allahdan çox qorxan və Allahı çox sevən, təqva sahibi, gözəl əxlaqlı və səmimi insanlar olmaları səbəbiylədir.

Biz bunu ona bağışladıq. Həqiqətən, o Bizə yaxın olanlardandır və onun üçün gözəl qayıdış yeri hazırlanmışdır (Sad surəsi, 25) ayəsiylə hz. Davudun Allaha olan yaxınlığı bütün möminlərə nümunə verilmişdir. Özünə peyğəmbər əxlaqını və səmimiyyətini nümunə alan hər bir şəxs, eyni şəkildə Allahdan qorxub çəkinərək, Quranın hökmlərini dəqiqliklə yerinə yetirərək və həyatını Allahın razılığını qazanmağa həsr edərək peyğəmbərlərin Allaha olan yaxınlıqlarını əldə etməyi ümid edə bilər. Ancaq burada əhəmiyyətli bir nöqtə daha vardır: Bir insanın Allaha yaxınlıq mövzusunda təkmilləşməsi yalnız səmimi bir istəklə bir neçə saniyə içində ola bilər. Çünki Allah insanlara çox yaxındır və qullarının dualarına cavab verəndir. Buna görə bir insanın Allah ilə yaxınlaşması yalnız səmimi və qəti niyyətinə bağlıdır.

Allaha yaxınlaşmaq nə deməkdir?

Bir insanın Allaha yaxınlaşması, Allaha olan sevgisinin, bağlılığının, Allah qorxusunun, imanının və inancının artması deməkdir. Heç bir insan üçün Allaha yaxınlaşmağın bir sərhədi yoxdur. İnsanlar axirətdə Allaha olan yaxınlıqları ölçüsündə cavab alacaqlar və yenə bu ölçüdə sonsuz bir cənnət həyatına qovuşacaqlar. Bu səbəblə, hər insanın dünyadakı əsil yaşayış məqsədi Allahın bildirdiyi şəkildə bu mövzuda səmimi cəhd edərək olmalıdır. Quranda möminlərin bu mövzuda göstərdikləri səyə belə diqqət çəkilmişdir:

Dində hamını ötüb keçən ilk mühacirlərə və ənsarlara, həmçinin yaxşı işlər görməkdə onların ardınca gedənlərə gəlincə, Allah onlardan razıdır, onlar da Ondan razıdırlar. Allah onlar üçün ağacları altından çaylar axan, içində əbədi qalacaqları Cənnət bağları hazırlamışdır. Bu, böyük uğurdur. (Tövbə surəsi, 99)

Belə bir səy nəticəsində Allaha yaxınlaşan bir insanın Allaha olan sevgisi və bağlılığı daha da şiddətlənər, ürəyində Rəbbimizə qarşı daha böyük bir coşğu hiss edər, Allahın razı olmayacağı bir rəftar göstərməkdən daha çox qorxar və bu ölçüdə də Allahdan çəkinər. Din əxlaqına qarşı bağlılığı, şövqü və dinə xidmət etmə istəyi qüvvətlənər. Allaha olan yaxınlığın gücü artdıqca bütün bu sayılan xüsusiyyətlər də həmişə artmağa davam edər.

Təkamül nəzəriyyəsi, elmi baxımdan heç bir etibarlılığı olmadığı halda, niyə bəzi çevrələr tərəfindən bu qədər israrla müdafiə olunur?

Allahın varlığını göz ardı edən, Ona qarşı məsul olduğunu qəbul etmək istəməyən insanlar, bu istəklərini reallaşdıra bilmək və digər insanlara da bu düşüncələrini qəbul etdirə bilmək üçün məqbul bir səbəb axtararlar. Hər şeyin təsadüfən meydana gəldiyini iddia edərək, Allahın açıq-aşkar varlığını inkar etdirməyə və bununla da kimsəyə qarşı məsul olmadıqlarını qəbul etdirməyə çalışırlar. (Allahı tənzih edirik).

Məhz bu nöqtədə, təkamül nəzəriyyəsi, inkarçı fəlsəfələr üçün guya elmi dayaq meydana gətirər. Bundan ötrü Allahı inkar etməkdə israrlı insanlar, elmi bir etibarlılığı olmasa da, doğruluğuna inansalar da, inanmasalar da bu nəzəriyyəni ideoloji və fəlsəfi bir zərurət olaraq müdafiə edirlər.

Canlılardakı mürəkkəb sistemlərin meydana gəlməsi təkamüllə açıqlana bilərmi?

Xeyr, açıqlana bilməz. Canlılardakı göz, qulaq kimi çox hissədən ibarət olan kompleks sistemlər, ancaq bütün hissələri əskiksiz olaraq bir yerdə olduğunda fəaliyyət göstərə bilirlər. Məsələn, gözün görə bilməsi üçün onu meydana gətirən 40-a yaxın orqanoidin bir yerdə olması zəruridir. Bunlardan tək biri məsələn, gözün tor qişası və ya göz yaşı vəziləri olmazsa, göz görə bilməz. Bu səbəbdən, buradan çıxan nəticə bu cür sistemlərin bütün parçalarının tək bir anda var olmalı olduğudur. Bu da təkamülün etibarsızlığını bir daha ortaya qoyur.

Yaxşı, kompleks bir quruluş, bir anda var olmuşsa bunun mənası nədir? Şübhəsiz, bir çox hissənin eyni anda, eyni yerdə meydana gəlməsi ancaq xüsusi bir yaradılışın nəticəsində ola bilər.

"İbtidai insan" anlayışı təkamülçü bir fərziyyədir

İbtidai insan deyə bir şey yoxdur. Bu mövzudakı bir çox dəlildən bir neçəsi bu cürdür:

1995-ci ildə İspaniyada tapılan insan qalığı "insanın təkamülü" nağılını qəti olaraq yıxmışdır. Atapuerca bölgəsində olan 800 min illik insanın kəllə qutusu fosili, təkamülçülərin yarı meymun canlıların yaşadığını iddia etdikləri dövrə aiddir və dövrümüzdəki insandan fərqi yoxdur. Yəni 800 min il əvvəlki insanla bugünkü insan arasında heç bir fərq yoxdur.

14 Mart 1998-ci ildə New Scientist jurnalında nəşr olunan, "İlk insanlar sandığımızdan çox daha ağıllıydı ..." başlıqlı bir xəbərə görə; təkamülçülərin Homo Erectus olaraq adlandırdıqları insanlar bundan 700 min il əvvəl gəmiçilik edirdilər. Gəmi düzəltmək üçün məlumat və texnologiyaya və dəniz nəqliyyatını tələb edən bir mədəniyyətə sahib olan bu insanların "ibtidai" sayılması əlbəttə qeyri-mümkündür.

Təkamülçülərin Neandertal insan olaraq təyin etdiyi insan irqinin, dövrümüzdən on minlərlə il əvvəl geyim-keçim məlumatına sahib olduğunu göstərən 26 min illik iynə qalıqları da tapılmışdır. Bundan aydın olur ki, saxtakarlıqlarla qəsdən meymunabənzər bir görünüş verilən Neandertalların da dövrümüzdəki insanlarından heç bir fərqləri yoxdur.

Təkamülçülərin xalqı aldatmaq məqsədiylə etdikləri saxtakarlıqlar nələrdir?

Qəzetlərdə, jurnallarda, filmlərdə görülən "meymun adam" ların hamısı əslində təkamülçülərin xəyal məhsulu olan şəkillərdir. Təkamülçülər bəzən tək bir dişə əsaslanaraq, burun, dodaqların quruluşu, saçların şəkli, qaş forması kimi fosil (daşlaşmış qalıntı) izi buraxmayan xüsusiyyətləri öz ağıllarına görə formalaşdırır və yarı meymun-yarı insan görünüşündə təsvirlər hazırlayır, hətta bunların ailələrini və ictimai həyatlarını mövzu edən saxta şəkillər çəkərlər. Bu metoddan istifadə edərək xalqı səhv istiqamətləndirməyə çalışırlar.

Bununla yanaşı, təkamülçülər tapa bilmədikləri qalıqları "hazırlayarlar", yəni saxtakarlıqlar edərlər. Zaman ərzində ortaya çıxan bu saxtakarlıqlardan ən məşhur olan bir neçəsi bunlardır:

Piltdaun adamı: Təkamülçülər insan kəlləsinə oranqutan çənəsi əlavə etdikləri bu saxtakarlıqla elm dünyasını 40 il aldatmışlar. 500 il yaşında insan kəlləsinə, yeni ölmüş bir oranqutanın çənə sümüyünü əlavə etmişlər. Dişləri, insana aid olduğu təəssüratını vermək üçün sonradan əlavə etmişlər, oynaq yerlərini də incəltmişlər. Həmçinin, bütün hissələr köhnə görünməsi üçün kalium-dikromat ilə ləkələndirilmişdir.

Nebraska adamı: 1922-ci ildə təkamülçülər tapdıqları bir azı dişi qalığının insan və meymunların ortaq xüsusiyyətlərini daşıdığını iddia etmişlər. Bu mövzuyla əlaqədar çox dərin elmi tədqiqatlar aparılmış və dişə Nebraska adamı adı verilmişdir. Bu tək dişə əsaslanaraq Nebraska adamının kəlləsinin və bədəninin rekonstruksiya şəkilləri çəkilmişdir. Hətta daha da irəli gedilərək Nebraska adamının, həyat yoldaşının və uşaqlarının təbii mühitdə ailəvi şəkilləri də dərc edilib. Ancaq 1927-ci ildə skeletin o biri hissələri də tapılmış və bu dişin bir qabana aid olduğu aydın olmuşdur.

Təkamül nəzəriyyəsi canlılığın dünya üzərində birdən ortaya çıxışını necə açıqlayır?

Təkamül nəzəriyyəsi yer üzündə canlıların ortaya çıxışı ilə əlaqədar heç bir açıqlama vermir.

Yer üzü təbəqələri və fosil (daşlaşmış qalıntı) qeydləri araşdırıldığında, yer üzündəki canlı həyatının birdən-birə ortaya çıxdığı görülür. Kompleks canlıların fosillərinə rast gəlinən ən dərin yer təbəqəsi, 520-530 milyon il yaşında olduğu hesablanan "Kembri" təbəqəsidir. Kembri qayalıqlarında olan fosillər müxtəlif kompleks onurğasız növlərinə aiddir. Maraqlı olan, bir-birindən çox fərqli olan bu növlərin hamısının bir anda və heç bir ataları olmadan ortaya çıxmalarıdır. Buna görə geoloji ədəbiyyatda bu möcüzəvi hadisə, "Kembri partlayışı" olaraq adlanır.

Dünyanın necə olub da belə birdən-birə bir-birlərindən çox fərqli onurğasız növləriylə dolub daşdığı, heç bir ortaq ataya sahib olmayan ayrı növlərdəki canlıların heç bir təkamül mərhələsi keçirmədən necə ortaya çıxdıqları təkamülçülərin əsla cavab verə bilmədikləri suallardır.

Təkamülü çürüdən digər dəlillər nələrdir?

Bu dəlilləri çox təfərrüatlı sıralamaq mümkündür. Amma müəyyən olan bir neçəsi bunlardır:
  Əvvəlcə bu gün elm, qəti olaraq isbat edib ki, cansız maddələrdən canlı maddələr əmələ gələ bilməz.
         İndiyə qədər təkamülçülərin canlıların bir-birindən təkamül yolu ilə inkişaf etdiyi iddiasını dəstəkləyən tək bir ara keçid fosili (daşlaşmış qalıntı) belə tapılmamışdır. Normal növlərə aid fosillərin milyonlarla olmasına baxmayaraq, bu günə qədər heç bir yarı sürünən-yarı quş, yarı balıq-yarı sürünən, yarı meymun-yarı insan canlıya aid bir izə rast gəlinməmişdir. Bu günə qədər əldə edilən 250 milyon fosil, təkamülün heç bir zaman yaşanmadığını, canlıların ortaq bir atadan gəlmədiklərini, növlərin bir-birlərinə çevrilmədiklərini isbat etmişdir. Fosil qeydlərinin ortaya qoyduğu həqiqət, hər bir canlı növünün, sahib olduğu bütün xüsusiyyətlərlə bir anda yaradıldığı və nəsli davam etdiyi müddətcə heç dəyişmədiyidir.

         Canlılığın təməl daşı olan zülallar təsadüfən yaranmazlar. 500 amin turşulu bir zülalın təsadüfən meydana gəlmə ehtimalı 10 üstü 950-də birdir. Qısacası, ağılın qavrama sərhədlərinin çox üstündə olan bu ehtimalın reallaşma ehtimalı "0" dır.

Təkamül nəzəriyyəsinin canlıların meydana gəlməsi ilə əlaqədar iddiasının etibarlılığı vardırmı?

Xeyr, təkamülçülərin canlıların təsadüfən meydana gəldiyini irəli sürən iddiaları etibarlı deyil. Təkamül deyə bir proses yaşanmamışdır. Amma yenə də bu mövzuda israrlı olanlar üçün nəzəriyyənin keçərsizliyi ilə əlaqədar dəlilləri açıqlayaq. Təkamülçülərin müəyyən klassik iddiaları vardır. bunlar;
Təbii seleksiya və mutasiya ilə yeni canlı növlərinin meydana gəldiyini iddia edərlər.
Quruluşları təbii şərtlərə uymayan canlıların yox olacağını, uyğun olanlarınsa nəsillərini davam etdirəcəyini iddia edən təbii seleksiya mexanizminin yeni bir növ ortaya çıxarması mümkün deyil. Bu yalnız mövcud növlər arasında azalmaya səbəb olar, yeni bir növ əsla meydana gətirə bilməz. Mutasiyalar isə yalnız DNT-də təxribat edərlər. Mutasiyaların təsiri zərərlidir, yeni bir növ meydana gətirmələri da qətiyyən mümkün deyil.
Canlıların sudan quruya keçdiyini iddia edərlər.
Suda yaşayan bir canlının quruya keçməsi mümkün deyil. Çünki bir canlı bədən ağırlığını, bədən istiliyini, bədənindəki suyun istifadə etmə sistemini, böyrək quruluşunu, tənəffüs sistemini və həyat şəklini dəyişdirərək özünü tam fərqli bir canlıya çevirə bilməz.
Quşların sürünənlərdən təkamül keçirdiyini iddia edərlər.
Belə bir şey də mümkün deyil. Çünki;
         Quşların qanadlarının sürünənlərin pullarının dəyişməsiylə meydana gəlməsi qeyri-mümkündür.
         Quşların ciyərləri, quru canlıların ağciyərlərindən tamamilə fərqli bir şəkildə işləyər.
         Quşların uçmalarında əhəmiyyətli amil olan sümükləri quru canlılarına görə yüngüldür.
         Quşların və sürünənlərin əzələ-skelet sistemləri bir-birindən tamamilə fərqlidir.
Məməlilərin də sürünənlərdən təkamül keçirdiyini iddia edərlər.
Bu da tamamilə əsassız bir iddiadır. Çünki, sürünənlərin bədənləri pullarla örtülüdür, soyuqqanlıdırlar və yumurtlayaraq çoxalarlar. Məməlilər isə istiqanlıdırlar, bədənləri tüklərlə örtülüdür və doğaraq çoxalarlar.

Təkamül nəzəriyyəsi nəyi iddia edər?

Təkamül nəzəriyyəsi canlılığın təsadüfən meydana gəldiyini iddia edər. Bu səbəbdən, bu elmdən kənar iddiaya görə cansız və şüursuz atomlar bir yerə gələrək əvvəl hüceyrəni meydana gətirmişlər və sonra bu atomlar bir şəkildə digər canlıları və insanı meydana gətirmişlər. Təkamülçülərin bu iddiası ilə əlaqədar bir təcrübə hazırlayaq və təkamülçülərin yüksək səslə dilə gətirə bilmədikləri bir iddianı onlar adına "Darvin düsturu" adıyla araşdıraq:

Təkamülçülər, böyük vedrənin içinə canlılığın quruluşunda olan elementlərdən bol miqdarda qoysunlar. Hətta normal şərtlərdə tapılmayan, ancaq bu qarışığın içində olmasını lazım bildikləri vəsaiti də bu vedrələrə əlavə etsinlər. Qarışıqların içinə istədikləri qədər amin turşusu, istədikləri qədər (birinin belə təsadüfi meydana gəlmə ehtimalı 10950-də bir olan) zülal doldursunlar. Bu qarışığa istədikləri nisbətdə istilik və rütubət versinlər, inkişaf etmiş cihazlarla qarışdırsınlar. Vedrələrin başında da növbəylə milyardlarla, hətta trilyonlarla il gözləsinlər. Ancaq hər nə edirlərsə etsinlər o vedrələrdən qətiyyən bir insan çıxara bilməzlər. Aslanları, pələngləri, qarışqaları, gülləri, zanbaqları, maqnoliyaları, qırqovulları, ağacdələnləri, balinaları, kenquruları, atları, tutuquşuları, bananları, portağalları, zeytunu, narları, üzümləri və bunlar kimi milyonlarla canlı növündən heç birini meydana gətirə bilməzlər. Nəinki burada bir neçəsini saydığımız bu canlı varlıqları, bunların tək bir hüceyrəsini belə əldə edə bilməzlər.

Materialistlər insan ruhunu necə açıqlayır?

Hər şeyin maddədən ibarət olduğunu zənn edən materialistlər, insan ruhunu və şüurunu heç bir şəkildə açıqlaya bilməzlər. Bilindiyi kimi, yer üzündə insan bədəni də daxil olmaqla hər şeyin kökü atomlardır. Yəni canlı-cansız bütün varlıqlar atomların fərqli şəkillərdə bir yerə gəlməsiylə meydana gələrlər. Materialistlərin ən sıxışdıqları nöqtələrdən biri budur.

İnsan şüurlu, iradə sahibi, düşünə bilən, danışa bilən, ağıllı, qərar verə bilən, mühakimə edə bilən bir varlıqdır. Belə bir varlığın, materialistlərin iddia etdiyi kimi özbaşına təsadüflərlə, şüursuz atomların nəzarətsiz bir yerə gələrək ortaya çıxmış olması qeyri-mümkündür. Düşünə bilməyən, ağlını istifadə etməyən, qərar ala bilməyən atomların ani bir qərarla bir yerə gəlib insan ruhunu meydana gətirmələri mümkün deyil. Bu səbəbdən, materialistlərin insanın sahib olduğu ruh ilə əlaqədar hər hansı bir izahları da yoxdur.

Kainat necə var oldu?

Göyləri və yeri yoxdan var edəndir ... (Ənam surəsi, 101)

Bu gün elm çevrələri, kainatın Big Bang adı verilən böyük bir partlayışın ardından yoxluqdan bir anda meydana gəldiyini qəbul etmişlər. Big Bang nəzəriyyəsinin qəti şəkildə qəbul edilməsini təmin edən dəlillər bunlardır:
Kainatın genişlənməsi: 1929-ci ildə Edvin Habl (Edwin Hubble) tərəfindən bütün göy cisimlərinin bir-birlərindən uzaqlaşdığı, digər bir sözlə kainatın gedərək genişlənməsi ortaya qoyuldu. Bu, kainatın tək bir nöqtənin partlamasıyla (Böyük Partlama ilə) var olduğunun qəti dəlilidir.
Kosmik Fon Radiasiyası: Kainat kosmik bir partlayış nəticəsində ortaya çıxdığına görə bu partlayışdan geriyə qalan bir radiasiya olmalı idi və bu radiasiyanın da kainatın hər yerinə bərabər bir şəkildə dağılmış olması lazım idi. Necə ki, 1965-ci ildə lazım olan bu radiasiya tapıldı və sonrakı illərdə peyklər vasitəsilə bəhsi keçən radiasiyanın varlığı qəti olaraq təsdiqləndi.
Kainatdakı hidrogen-helium nisbəti: Big Bang-ın digər bir əhəmiyyətli dəlili isə, kosmosdakı hidrogen və helium qazlarının miqdarı oldu. Dövrümüzdə edilən ölçülərlə aydın oldu ki, kainatdakı hidrogen-helium qazlarının nisbəti Big Bangdan artan hidrogen-helium nisbətinin nəzəri hesablamalarına uyğundur. Əgər kainatın bir başlanğıcı olmasaydı və kainat sonsuzdan bəri var olsaydı, içindəki hidrogen tamamilə yanaraq heliuma çevrilmiş olardı.
Kainatın yoxdan var olduğu, digər bir sözlə yaradıldığı mənasını verən Big Bang nəzəriyyəsi, materialist fəlsəfənin kainatın sonsuzdan bəri var olduğu iddiasını qəti olaraq yıxmışdır.

Materialist fəlsəfə nə üçün etibarlı deyil?

Materialist fəlsəfə hər şeyin maddədən ibarət olduğunu, kainatın yaradılmış olmadığını, sonsuzdan bəri var olduğunu və sonsuza qədər də varlığını davam etdirəcəyinə iddia edən batil düşüncə sistemidir.

Ancaq əsrimizdə elm sahəsindəki inkişaflar bu fəlsəfənin iddialarının tamamilə əsassız olduğunu ortaya qoymuşdur. Əvvəlcə Quranda 1400 il əvvəl xəbər verildiyi kimi, kainatın bir başlanğıcı olduğu, yəni yoxdan var edildiyi və bir sonunun olduğu elm adamları tərəfindən aydın olmuşdur. Ardından "maddə" dediyimiz şeyin əslinə heç bir zaman çata bilmədiyimiz, bir "hisslər toplusu" olduğu yenə elm tərəfindən ortaya qoyulmuşdur. Bu iki təməl iddianın yıxılması, materialist fəlsəfəni tamamilə etibarsız etmişdir.

Yenidən dirilmə necə olacaq?

Allah sonsuz gücə sahibidir və hər varlığın Yaradanıdır. Şübhəsiz, hər şeyi yoxdan var edən, insanı bir damla sudan yaradan Allah, onları bənzər bir şəkildə yenidən yaratmağa da güc yetirir. Allah insanların bu sualını Quranda belə cavablandırmışdır:

Bu, ayələrimizi inkar etdiklərinə və: “Məgər biz sür-sümük və ovuntu olduğumuz halda yeni bir məxluq olaraq dirildiləcəyik?” – dediklərinə görə onların cəzasıdır. Məgər onlar görmürlər ki, göyləri və yeri yaradan Allah onlar kimisini də yaratmağa qadirdir? Allah onlar üçün elə bir əcəl müəyyən etmişdir ki, ona heç bir şəkk-şübhə yoxdur. Zalımlar isə küfrdən başqa bir şey qəbul etmədilər. (İsra surəsi, 98-99)

Allahın təyin etdiyi qədəri insanların dəyişdirməsi mümkün deyil.

Bu, cəmiyyətdə yayılmış olan yanlış qədər anlayışıdır. Məsələn, ölümdən dönən bir xəstə üçün "Qədərini məğlub etdi" kimi cahil ifadələr istifadə edilər. Halbuki, kimsə qədərini dəyişdirə bilməz. Ölümdən dönən adam, qədərində ölümdən dönməsi yazılı olduğu üçün ölməmişdir. "Qədərimi məğlub etdim" deyərək özlərini aldadanlar bu cümləni söyləmələri və o psixologiyaya girmələri də yenə qədərlərindəndir.

Çünki qədər Allahın elmidir. Bütün zamanı eyni anda bilən və bütün zamana və məkana hakim olan Allah üçün hər şey qədərdə yazılmış və bitmişdir. Allah üçün zamanın tək olduğunu Quranda istifadə edilən üslubdan da başa düşürük. Bizim üçün ölümümüzdən sonra yaşanacaq bəzi hadisələr, Quranda çoxdan olub bitmiş hadisələr kimi izah edilir. Allah bizim asılı olduğumuz nisbi zaman ölçüsündən münəzzəhdir. Allah bütün hadisələri zamansızlıqda diləmiş, insanlar bunları etmiş, bütün bu hadisələr yaşanmış və sona çatmışdır.

Qədər nədir?

Biz, həqiqətən də, hər şeyi qədərincə yaratdıq. Biz bircə dəfə əmr edirik, o da bir göz qırpımında yerinə yetir (Qəmər surəsi, 49-50)

Qədər, Allahın keçmiş və gələcək bütün hadisələri "tək bir an" olaraq bilməsidir. İnsanların əhəmiyyətli bir hissəsi, Allahın hələ yaşanmamış hadisələri əvvəldən necə bildiyini soruşarlar və qədər həqiqətini anlaya bilməzlər. Halbuki, "yaşanmamış hadisələr" bizim üçün yaşanmamış hadisələrdir. Allah isə zamandan və məkandan münəzzəhdir. Onsuz da bunları yaradan Özüdür. Allah Qatında zaman deyə bir anlayış yoxdur. Bu səbəblə, Allah üçün keçmiş, gələcək və indi hamısı birdir və hamısı olub bitmişdir.